اهداف مذهبی روزه، در جهت ارتقا سطح سلامت جسمی،روانی،اجتماعی و معنوی می باشد.با این حال خودداری از روزه گرفتن در برخی از بیماری ها، از جمله برخی بیماران دیابتی توصیه می شود.روزه از جمله اعمالی است که فرد در صورت وجود احتمال هر گونه ضرر جانی از آن منع می شود.بیماری دیابت جزو موارد ممنوعیت مطلق روزه داری نیست،بلکه بسته به حالات مختلف و وضعیت بیمار و صلاح دید پزشک، فرد می تواند برای روزه گرفتن یا نگرفتن تصمیم بگیرد.
کدام گروه از افراد دیابتی مجاز به گرفتن روزه می باشند؟
1-در صورتی که فرد دیابتی مبتلا به فشار خون کنترل نشده یا بیماری قلبی عروقی نباشد.
2-عوارض پیشرفته دیابت مانند عوارض کلیوی،چشمی و عصبی ایجاد نشده باشد.
3-قند خون بیمار در حال حاضر کنترل شده باشد.(قند خون ناشتا کمتر از 140 وقند خون پس از غذا کمتر از180)
4-بیمار در سه ماهه گذشته دچار افت قند خون نشده باشد.
5-بیمارانی که انسولین مصرف نمی کنند.
6-بیمارانی که داروهای تاثیرگذار روی هوشیاری مصرف نمی کنند.
**بیماران دیابتی باید به این نکته توجه داشته باشند که تنها با اجازه پزشک مجاز به روزه داری خواهند بود،پس حتما قبل از تصمیم به روزه داری با پزشک خود مشورت کنند.
کنترل قند خون در بیماران دیابتی روزه دار
بهترین حالت این است که بیماران دیابتی که روزه می گیرند قند خونشان را به وسیله گلوکومتر پیش از افطار،2ساعت پس از افطار و نیز پیش از سحری اندازه گیری کنند.
اگر میزان قند خون بیماران، پس از افطار بالای 250 بود، باید شب، 20 درصد غذای مصرفی را کم کنند و تا زمانی که قند خون شان همچنان بالا است رژیم غذایی شان را کنترل کنند. اگر میزان قند خون بیماران ، بعد از سحری بالای 200 باشد، باید از مواد غذایی سحری خود 20 درصد کم کنند؛ اما اگر قند خون شان بالای 350 بود، توصیه می شود که اصلا روزه نگیرند و حتما با پزشک خود مشورت کنند.
مصرف قرص دربیماران دیابتی روزه دار
بیماران دیابتی به طور کلی قرص های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف کنند.
اگر مصرف قرص ها را در سحر فراموش کردید، از روزه گرفتن در آن روز خودداری نمایید.
بیماران دیابتی که قصد روزه گرفتن دارند باید حتما به پزشک معالج شان مراجعه و نام داروهایی را که مصرف می کنند به او بگویند، زیرا برخی از این داروها نیمه عمر طولانی داشته و مدت زیادی دربدن می مانند، می توانند خطر افت قندخون(هیپوگلیسمی) را افزایش دهند.ازجمله این داروها می توان به قرص گلی بنکلامید اشاره نمود.درچنین مواردی ممکن است پزشک متخصص اقدام به تعویض داروی مصرفی نموده و داروی دیگری راکه مناسب تر است جایگزین نماید.
بیماران دیابتی در چه شرایطی باید روزه خود را بخورند؟
افراد دیابتی باید همیشه و در هر کجا دستگاه سنجش قند خون را همراه خود داشته باشند تا به محض اینکه دچار علائم افت قند از جمله عرق سرد، بی حالی، ضعف، لرزش دست، تپش قلب و رنگ پریدگی شدند، قند خونشان را اندازه بگیرند. در این وضعیت، اگر میزان قند خون زیر 70 باشد، باید بلافاصله روزه را باز کنند زیرا افت قند خطرناک است و در نهایت می تواند باعث تشنج، آسیب مغزی و کما شود. همچنین اگر قند خون بالای 250 باشد، فرد باید روزه را بشکند و خیلی سریع آب بدن خود را تامین کند.
شرایطی که باعث منع بیماران دیابتی از روزه داری می شود:
1-بیماران دیابتی که انسولین مصرف می کنند بهتراست روزه نگیرند، مگر کسانی که میزان انسولین مصرفی آنها زیاد نبوده و طی روز دچارافت قند خون نمی شوند.
2- بیماران دیابتی که سحری نخورده اند بهتراست درآن روز، روزه نگیرند.
3-بیمارانی که به هردلیل قندخونشان پیش ازسحربیشتراز350 میلی گرم دردسی لیترباشد، بهتراست که اصلا روزه نگیرند.
4-بیماران دیابتی که به نحوی دچارعوارض مزمن دیابت برکلیه ها،مغز، قلب، چشمها، دستها وپاها وسایر ارگانهای بدن شده اند،هر چند ممکن است دچارمشکل حادی نشوند ولی برای پیشگیری ازپیشرفت عوارض مزمن بهتراست بدون مشورت پزشک متخصص روزه نگیرند.
نکاتی که بیماران دیابتی روزه دار باید رعایت کنند
-بیماران دیابتی نباید در وعده سحر از مقدار زیادی مواد قندی استفاده کنند،زیرا قند خون بالا از طریق ادرار دفع می شود و با خود آب را هم دفع می کند. به همین دلیل توصیه می شود در وعده سحر بیشتر از مواد پروتئینی، یک مقدار چربی و به خصوص سبزیجاتی مثل کاهو استفاده شود. سبزیجات حاوی فیبر هستند و آب را به خود جذب می کنند و در عین حال میزان جذب مواد قندی را کاهش می دهند.
-وعده افطار را هم نباید با آب خیلی خنک آغاز کرد. برای این منظور بهتر است از آب جوش یا چای استفاده شود. بعد از بازکردن روزه می توان از مواد غذایی سنتی مثل نان (نان مخصوص افراد دیابتی یا نان سنگک، رژیمی یا سبوس دار) همراه مقداری پنیر و سبزی استفاده کرد. در مورد انواع شیرینی هم توصیه می شود نوع رژیمی و بدون قند یا کم شیرین آن ها را انتخاب کنند.
-تعداد وعده ها را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهند؛افراد دیابتی مجاز به روزه داری باید به جای مصرف 2 وعده افطار و سحر، کل سهم خوراکی روزانه شان را در چند وعده و میان وعده تقسیم و در فواصل معین مصرف کنند. همچنین از هر گروه مواد غذایی فقط مجاز به مصرف انواع خاصی از آنها هستند؛ برای مثال از گروه کربوهیدارت ها باید مصرف قندهای ساده یا ترکیبات خوراکی حاوی گلوکز و فروکتوز را به حداقل برسانند.
– بجای چای و قهوه، آب بنوشند؛مهم ترین نوشیدنی برای افراد دیابتی آب است که باید در فواصل بین وعده ها و میان وعده ها مصرف شود. این افراد باید خیلی بیشتر از دیگران به کم آبی و اختلالات آب و الکترولیت اهمیت دهند. به همین دلیل مصرف چای، قهوه و نسکافه باید برای آنها به شدت کنترل شده باشد. توصیه دیگر اینکه، دیابتی ها باید با هر وعده یا میان وعده غذایی از سبزی ها، صیفی ها و میوه های تازه و کامل (نه آبمیوه) استفاده کنند.
-به جای زولبیا و بامیه، کشمش و خرما بخورند.
-روزه داری برای افرادی که در کنترل قند خون شان مشکل دارند، می تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین افراد دیابتی تنها با تایید فوق تخصص غدد یا متخصص داخلی مجاز به روزه داری هستند که در این صورت نیز باید تحت نظر متخصص تغذیه روزه بگیرند تا دچار حمله هیپوگلیسمی و کمای دیابتی نشوند.
فعالیت بدنی در بیماران دیابتی روزه دار
فعالیت بدنی مبتلایان دیابت باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع آنها نیست. بهتر است این افراد، امور نیازمند به فعالیت جسمی شدید را بعد از ظهرها انجام ندهند تا از افت شدید قند خون پیشگیری کنند. ورزش سبک 10 تا 15 دقیقه ای هنگام صبح احتمالا برایشان مناسب است اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار مشکل ساز خواهد شد؛ این بیماران باید در صورت امکان شب ها چند ساعت بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهند.
