مروري بر شواهد موجود در خصوص احساس تنهائی سالمندان نشان می دهد که منشاء بسیاري از حالات نامتعادل روانی سالمندان از قبیل افسردگی، خودکشی و یأس شدید، احساس تنهائی است. صاحب نظران معتقدند هر کوششی که منجر به رفع احساس تنهائی شود، سدي است در برابر موج مشکلات پیچیده روانی افراد سالمند و از طرف دیگر باعث بهبود عزت نفس آنان میشود.
افسردگی بيماری است که بنا بر آمار جهانی در سال های نه چندان دور، دومين علت ناتوانی بشر خواهد بود و مسلما گرچه افزايش سن به تنهايی عاملی برای بروز افسردگی به شمار نمی آيد، اما از دست دادن عزيزان به ويژه همسر، دوری از فرزندان ، ابتلا به بيماری های جسمی مزمن، مصرف. داروهای مختلف، افت قوای شناختی، همگی يک فرد سالمند را مستعد ابتلاء به افسردگی می کنند همچنين خطر ابتلابه افسردگی در سالمندان ساکن در آسايشگاه های سالمندان بيشتر از کسانی است که در جامعه و يا در کنار خانواده شان زندگی می کنند.
تجربه سوگ، یک پدیده شایع در سالمندان است. از دست دادن دوستان و همسالان از یک سو و پدیده پیری و نزدیک شدن به سالهای پایانی زندگی، موجب افزایش برانگیختگی ذهنی و اضطراب سالمندان، نسبت به پدیده مرگ میشود. سالمندان در مقایسه با جوان‌ترها، مرگ و از دست دادن‌های بیشتری را تجربه می‌کنند که ممکن است به تنهایی عمیق آنها بینجامد.
روند روبه افزایش پدیده خانواده‌های هسته‌ای و جایگزینی آن با خانواده‌های گسترده و دوری فرزندان از خانواده‌ها، باعث شده تنها زندگی‌کردن سالمندی که همسر خود را از دست داده است رواج زیادی پیدا کند. بنابراین علاوه بر فرزندان، حضور دوستان و همسایه‌ها نقش مهمی در زندگی فرد سالمند دارد. اغلب سالمندان روابط خود را با دوستانی حفظ می‌کنند که نزدیک آنها زندگی کنند و دسترسی به آنها آسان‌تر باشد. با افزایش سن، ماهیت دوستی‌ها تغییر می‌کند و روابط با دوستانی از جمله دوستان دوران کودکی و مدرسه، همسایه‌های قدیمی و همکارانی ادامه پیدا می‌کند که سابقه آشنایی طولانی با آنها دارند. در بسیاری از موارد، همسایه‌ها تنها منابع حمایتی سالمند هستند و خط اول یاری در مواقع اضطراری و بحران‌های جسمی و روانی سالمندان را تشکیل می‌دهند. به‌خصوص در مورد سالمندان ناتوان و زمین‌گیر که تنها منبع حمایت آنها همسرشان بوده و برای رفع نیازهای اولیه به او وابسته و محتاج بوده‌اند با از دست دادن این منبع حمایتی علایم سوگواری و احتمال بروز واکنش‌های سوگ غیرطبیعی شایع‌تر است.
اولین مرحله، گوش‌دادن به صحبت‌های فرد عزادار درباره فقدان ایجاد شده است که او را قادر می‌کند خشم یا غم ناشی از فقدان را بیان کند. ممکن است فرد عزادار برای گذار از افکار مربوط به مرحله اول فقدان و پذیرش واقعیت احتیاج به کمک داشته باشد به این صورت که جسد فرد متوفی به او نشان داده و سپس اشیاء مربوط به متوفی از او پنهان شود. مشکلات عملی مثل مراسم تدفین و مشکلات مالی مربوط به ارث و میراث را نیز باید با گذشت زمان بررسی و حل کرد. به تدریج لازم است اشخاص سوگوار تشویق شوند تا تماس‌های اجتماعی را از سر بگیرند، درباره فقدان ایجاد شده با دیگران صحبت کنند، خاطره‌های شاد و ثمربخش خود را با فرد متوفی به یاد بیاورند و به اقدام‌های مثبتی که متوفی مایل بوده باقی‌ماندگان بعد از وی انجام دهند عمل کنند. در سالمندان تشویق به ادامه فعالیت‌های روزمره، دوری از خانه‌نشینی، انجام امور روزانه مانند خرید، بیشتر کردن ارتباط با همسایه‌ها و دوستان در دسترس و انجام فعالیت‌های اجتماعی مانند عضویت در انجمن‌های خیریه و در مجموع کمتر کردن وابستگی به فرزندان و دیگران و تشویق به استقلال بسیار مفید است.
آرتروز بیماری است که به مفاصل حمله می کند و نتیجه اش این می شود که بیمار نمی تواند مفاصلش را به راحتی تکان دهد.
واما….. آرتروز فکری بیماری است که وقتی به انسان حمله می کند، فرد قدرت خلاقیتش را از دست می دهد، دیگر نمی تواند نوآوری کند، همیشه مستاصل است و قادر به یافتن راه حل های جدید نیست.
مغز هنوز هم این توانایی ها را دارد اما چون آرتروز گرفته قادر به تفکر و خلاقیت نیست و نمی تواند تمام قدرت خود را به کاربندد.
فرد مبتلا به آرتروز فکری در هر سن و سالی که باشد از فکر کردن و خلاقیت و آموختن رنج می برد، نمی تواند کتاب بخواند، نمی تواند برنامه های آموزشی و مفید را تماشا کند و دوست دارد در همین وضعیتی که هست بماند و خود را از هر حرکتی دور می دارد. در نتیجه کارها را طوطی وار انجام می دهد و درنهایت در “تله روزمره گی” گرفتار می شود.
وقتی از آموختن و مطالعه لذت نمی‌بریم. راهحل‌های جدید را نمی‌پذیریم و می‌خواهیم راه‌های قدیمی را ادامه دهیم؛ وقتی خلاقیت و نوآوری جایی در زندگی ما ندارد. وقتی با چیزهای نو و آدم‌های نو آشنا نمی‌شویم و… این موارد و موارد مشابه همه میتواند از عوارض آرتروز فکری باشد.
یعنی از فکرکردن بیزارم و کارهای روتین انجام میدهم. همیشه یک سری کارها را مکررا و از روی عادت انجام میدهم. این میتواند علائم آرتروز فکری باشد که من باید مغزم را مداوا کنم.
خوشبختانه اگر بخواهیم، بلافاصله می‌توانیم آرتروز فکری را درمان کنیم؛ مثل آرتروز مفاصل نیست که علاج و دارویی نداشته باشد.
برای آرتروز فکری این تمرین‌ها را به شما پیشنهاد می‌کنم:
قبول کنید تا زمانی که زنده هستید و زندگی می‌کنید، باید مطالب جدید بیاموزید.
مثل اینکه انبردستی از نوجوانی داشته‌اید و با آن خیلی کارها کرده‌اید.
اما حالا انبردست‌های بهتری آمده و بهتر است. نمی‌توانیم بگوییم من هنوز از همان استفاده می‌کنم. اگر برایت عزیز است، می‌توانی آن را یادگاری نگه داری، اما نباید همچنان از همان مدل قدیمی استفاده کنی.
باید از چیزهای نو هم استفاده کنی.
اگر اتومبیلی داری که قدیمی است و ناراحتت می‌کند و به تعمیر نیاز دارد، می‌خواهی آن را نگه داری، نگهدار ولی یک ماشین جدید هم بخر. نگو ماشین‌های جدید، خوب نیست. این‌ها حرفهایی است که برای مقاومت در برابر تغییر می‌زنیم.
همه‌ی کسانی که از تغییر بترسند و دچار آرتروز فکری شوند، ازبین خواهند رفت. دنیا کارِ خودش را می‌کند. پس ضمنِ اینکه آدم علایقی دارد که باید به آنها توجه کند، باید تغییرات را بپذیرد. یکی از آن تغییرات، فرزندانمان هستند. اگر نمی‌توانم با فرزندم عجین شوم، دلیلش الزاماً این نیست که او راه غلط می‌رود، شاید هم من راه غلط میروم. شاید من نمی‌خواهم پدیده‌های جدید زندگی را بپذیرم.
پس با جوان‌ها بیامیزیم، از آنها یاد بگیریم، خیلی چیزها می‌توانند به ما یاد دهند و ما هم به آنها می‌توانیم بیاموزانیم. آموختن یک امر دو طرفه است. من بالا و او پایین معنا ندارد.
یک رئیس اداره خیلی چیزها میتواند از کارگرانش بیاموزد به شرطی که راه را باز بگذارد و سیستم را ژاپنی نگه دارد.
تبادل اطلاعات باید دوطرفه باشد. بالا بودن مقام یا سن، دلیلِ درست بودنِ مطلب نیست.
خیلی از افرادی که مسئول‌اند، اشتباه می‌کنند و اشتباهاتشان تکرار میشود. مهم بودن شغل یا بالا بودن سن، دلیل بر درست بودن کاری که انجام می‌دهیم نیست.
یاد بگیریم. بعد، تمرین کنیم
به طور مثال، تمرین‌های ساده انجام دهیم. یکی دکوراسیون خانه‌تان را عوض کنید. طرز پوششتان، رنگ‌هایی را که می‌پوشید، عوض کنید. برایتان عجیب و غریب به نظر می‌رسد یا خنده‌دار.
ولی یادتان باشد راه مبارزه با آرتروز فکری همین است.
تمرینات عملی انجام دهید.
اگر افسرده‌اید و زیاد دعوا و مرافعه دارید، مسیر زندگیتان را عوض کنید.
کاری کنید که کمی با کار دیروز متفاوت‌تر باشد. این به من و شما کمک می‌کند که نه تنها خودمان خوشبخت‌تر و سعادتمندتر شویم و جامعه‌مان هم به این نتیجه برسد این روش برای زندگی مناسب‌تر است و انعطاف و نرمش پیدا کند، بلکه فرزندان ما هم از ما خواهند آموخت.
به نظر می رسد سالمندان به دلیل کهولت سن و کاهش توانایی هایشان و همچنین آسیب پذیر بودن و به علت بالا بودن منفی اندیشی در میان آنها باید تحت توجه و حمایت های لازم قرار گیرند.
سلیگمن، روانشناس مثبت گرا معتقد است اکنون در روانشناسی هنگام آن رسیده است که به جای تاکید برعواطف منفی، عواطف مثبت را در یابیم و به جای انگشت گذاشتن روی نقاط ضعف انسان، به توانمندی های انسان توجه کنیم. وی شادی را حق طبیعی هر انسانی می داند که برای دستیابی به آن باید برنامه ریزی و تلاش کرد. او شادی واقعی را غیر قابل حصول و دست نیافتنی نمی داند بلکه آن را واقعیتی می داند که زندگی را شیرین تر و روابط انسانی را سرشار و غنی می کند. عموم مردم خوش بینی رابه صورت در نظر گرفتن نیمه پرلیوان، یا دیدن لایه ای براق در هر پدیده یا عادت به استفاده پایانی خوش برای هر درد سر واقعی در نظر می گیرند؛ زاویه تفکر مثبت اندیشی و خوش بین بیانگرآن است که خوش بینی مستلزم تکرار عبارت های تقویت کننده با خود است. افراد خوش بین زمانی که با بدبختی و مشکلات مواجه می شوند به نظر می رسد که شکست و ناکامی را نقص و اشتباه خودشان نمی دانند و اینکه با مقاومت و ایستادگی کافی و انگیزش، بر شرایط پیروز و غالب می شوند. افراد بدبین از سوی دیگر خیلی راحت در برخورد با مشکلات منصرف می شوند. تفکری که حوادث بد در پایان اتفاق خواهد افتاد و بدترین را درباره مردمی که در اطراف آنها هستند تصور می کنند. بنابراین روانشناسی مثبت به افزایش شادمانی و سلامت و مطالعه علمی در مورد نقش نیرومندی های شخصی و سامانه های اجتماعی مثبت در ارتقای سلامت بهینه تاکید دارد. وقتی اندیشه های منفی را در سر داریم آنها را خواسته یا ناخواسته و هر روز چند هزار مرتبه تکرار می کنیم، در نتیجه افکار منفی قوی تر می شوند و جای بیشتری در ذهن به خود اختصاص می دهند، در نهایت تمام بخش تولید فکررا تحت نظارت خود می گیرندو به مجموعه افکارمان ماهیت منفی می دهند.
اگر ارزیابی افراد سالمند از خودشان و ذهنیتی که نسبت به خود دارند، مثبت باشد از سلامت و سازگاری بیشتری برخوردار خواهند بود. یکی از فراگیر ترین بیماری های زمانه ما تفکر منفی است. تفکر منفی بیماری مهلکی است که ذهن، احساسات و جسم انسان را مبتلا می سازد. اگر می خواهیم تغییر کنیم کافی است افکارمان را تغییردهیم. داشتن هیجانات مثبت نه تنها به مردم کمک می کند تا به خوبی با تحولات و استرس های اقتصادی کنار بیایند بلکه به باز کردن قلب ها و افکار انسان ها باعث می شود آنها مسئول و پربار و خلاق تر شوند.
