علل یبوست در سالمندان و راهکار هایی برای پیشگیری و درمان آن

مدیریت یبوست در سالمندان

مدیریت یبوست در سالمندان هم برای بیماران و هم ارائه دهندگان خدمات بهداشتی چالش برانگیز است. دلایل مختلفی در این پدیده نقش دارد، از جمله تأثیرات پیری در فیزیولوژی روده، داشتن بیماری های همزمان، مصرف برخی از داروها، نداشتن تحرک، دریافت کالری ناکافی و تغییرات حسی آنورکتال. بیماران سالخورده، به ویژه آنهایی که در خانه های سالمندان مبتلا به زوال عقل یا آلزایمر پیشرفته هستند و کسانی که برای مراقبت تسکینی از مواد افیونی استفاده می کنند، برای درمان یبوست به یک روش فردی نیاز دارند.

تعریف و اپیدمیولوژی یبوست در سالمندان

یبوست یک بیماری کاملاً مشخص نیست، اما یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف مشکلاتی که فرد در حرکت روده تجربه می کند استفاده می شود. ارائه دهندگان خدمات بهداشتی معمولاً یبوست را به صورت تکرار دفع کمتر از 3 بار در هفته تعریف می کنند. یبوست را بهتر است به عنوان هر نوع “اجابت مزاج دشوار” تعریف کنیم، مانند مدفوع سفت، احساس تخلیه ناقص و … . در مقایسه با بیماران جوان، یبوست در سالمندان با فشار و انسداد مقعدی بیشتری همراه است.

در مطالعات و منابع علمی بسیاری گزارش شده است که شیوع یبوست با افزایش سن، به ویژه در افراد بالای 65 سال افزایش می یابد. در مورد کل افراد سالمندی که در جامعه زندگی می کنند، شیوع بیماری یبوست 50٪ است که این رقم در مورد ساکنان خانه سالمندان حتی بیشتر و به 74٪ می رسد. همچنین زنان سالمند 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان دچار یبوست می شوند.

دلایل عمده یبوست در سالمندان

یبوست در سالمندان به احتمال زیاد دارای یک علت چند عاملی است. بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان در افراد سرطانی و همچنین یبوست ناشی از مواد مخدر شایع ترین علل هستند. از سایر عوامل موثر در پدید آمدن یبوست در سالمندان می توان به مواردی به شرح زیر اشاره کرد:

• داروها:

مسکن (مواد افیونی، ترامادول، NSAID)، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، آنتی کولینرژیک ها، داروهای آنتی پارکینسون، داروهای ضد روان پریشی (مشتقات فنوتیازین)، آنتی اسیدها (کلسیم و آلومینیوم)، مکمل های کلسیم، رزین های اسید صفراوی، مکمل های آهن، آنتی هیستامین ها، دیورتیک ها (فوروزمید، هیدروکلروتیازید)، داروی های ضد تشنج

• بیماری های غدد درون ریز و متابولیک:

دیابت شیرین، کم کاری تیروئید، هایپرپاراتیروئیدیسم، بیماری مزمن کلیه

• اختلالات نورولوژیک:

بیماری عروق مغزی و سکته مغزی، بیماری پارکینسون، اسکلروز چندگانه، نوروپاتی خودمختار، ضایعات نخاع، زوال عقل

• اختلالات میوپاتیک:

آمیلوئیدوز، اسکلرودرمی

• سایر موارد شامل:

افسردگی، ضعف عمومی، تحرک کم و …

علاوه بر این، برخی عوامل روانی- اجتماعی و رفتاری وجود دارد که ممکن است باعث یبوست در سالمندان شود، از جمله این رفتارها می توان به کاهش تحرک، دریافت ناکافی کالری و تغییرات احساس آنورکتال اشاره کرد. نادیده گرفتن احساس مقعد برای دفع مدفوع، می تواند منجر به احتباس مدفوع در افراد سالمند شود و در نتیجه منجر به مشکل در دفع به سبب سفت و حجیم شدن مدفوع گردد.

یبوست در سالمندان اگر به صورت مشکلی مزمن درآید حتی می تواند منجر به بی اختیاری مدفوع شود. به این صورت که مدفوع در روده بزرگ تجمع یافته و سخت می شود و مدفوع مایع از روده بزرگ پروگزیمال می تواند مدفوع نهفته را دور زده و بی اختیار سرریز شود؛ این حالت معمولاً با اسهال اشتباه گرفته می شود.

در موارد شدیدتر، یبوست در سالمندان می تواند باعث انسداد یا سوراخ شدن روده شود. در صورت عدم درمان، این عوارض می توانند حتی زندگی فرد را نیز تهدید کنند.

تشخیص یبوست در سالمندان

سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی

یبوست با چند علامت در بیماران بروز می کنند. به عنوان یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی، اینکه شکایت بیماران را در مورد منظور آنها از یبوست بررسی کنید، اهمیت زیادی دارد. سابقه پزشکی بیمار، با ذکر شرایط پزشکی و داروهایی که بر عملکرد روده بزرگ تأثیر می گذارند، باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند.

سابقه باید شامل ارزیابی دفعات مدفوع، قوام مدفوع، اندازه مدفوع، میزان خستگی در هنگام دفع و سابقه نادیده گرفتن احساس مقعد برای مدفوع باشد. همچنین بایستی رژیم غذایی فرد، میزان فیبر و آب مصرفی، تعداد وعده های غذایی و زمان مصرف آنها ارزیابی شود. یبوست در سالمندان می تواند منجر به تراوش مدفوع و بی اختیاری در دفع آن شود که علائمی از مدفوع سفت شده در روده بزرگ دارد.

در نهایت، اطلاع از سابقه زندگی اجتماعی با تأکید بر وضعیت زندگی فعلی بیمار، مانند زندگی در خانواده یا تنها، خانه سالمندان و یا بیمارستان، مهم است. همچنین توجه به بیماریهای روانپزشکی و استرسهای روانی- اجتماعی بیماران به ویژه در برخورد با بیماران IBS حائز اهمیت زیادی است.

پیشگیری و مدیریت یبوست در سالمندان

مصرف مایعات، ورزش کردن، دریافت کالری کافی و مراجعه به موقع به توالت

در میان این موارد، آبرسانی کافی و ورزش منظم در کنترل یبوست تاثیر کمتری را نشان داده اند؛ در مطالعه ای که شامل 6 آزمایش و 9 فرد کنترل بود، مصرف مایعات اضافی تفاوت معنی داری در میزان خروج مدفوع نشان نداده است. اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می دهد افراد کم تحرک 3 برابر بیشتر یبوست را گزارش می کنند، اما مطالعات در مورد اثر ورزش و تخلیه روده ناسازگار هستند.

در بیماران مسن، مصرف مایعات باید به دقت در مورد بیماران مبتلا به بیماری های قلبی و کلیوی کنترل شود. در مقابل، شواهد نشان می دهد که یبوست در سالمندانی که وعده های غذایی کمتری مصرف و به مراتب کالری کمتری دریافت می کنند، بیشتر است.

رژیم و فیبر

مطالعات بسیاری نشان داده اند که رژیم غذایی دارای فیبر بالا، باعث افزایش وزن مدفوع و کاهش زمان تخلیه روده بزرگ می شود، در حالی که رژیم کم فیبر منجر به یبوست می شود. یک آزمایش کنترل شده تصادفی اخیرا نشان داده است که آلوی خشک در کنترل یبوست خفیف تا متوسط ​​از پسیلیوم موثرتر عمل می کند.

ملین ها

چندین بررسی اخیر در مورد طبقه بندی معمول ملین ها، نحوه عملکرد آنها، دوز توصیه شده و عوارض جانبی بالقوه آنها بحث کرده اند. در افراد مسن، استفاده از ملین ها باید با توجه ویژه به سابقه پزشکی بیمار (تداخلات قلبی و کلیوی)، تداخلات دارویی، هزینه ها و عوارض جانبی منفرد شود. ترکیبات سنا، داروهای بیساکودیل و پلی اتیلن گلیکول (PEG) و … از جمله ملین هایی هستند که می توانند به صورت منحصر به فرد برای هر فرد تجویز شوند. در یک مطالعه 4 هفته ای که روی بیماران مسن مبتلا به یبوست انجام شده است، سوربیتول 70٪ به اندازه لاکتولوز کارآمد بوده، در حالی که از آن ارزان تر نیز می باشد.

به همین ترتیب، ترکیب گیاه سنا در مورد درمان یبوست در سالمندان ساکن خانه سالمندان، در مقایسه با لاکتولوز، قوام مداوم، فرکانس و سهولت عبور مدفوع را بهبود بخشیده و 40٪ نیز ارزان تر است.

نرم کننده مدفوع، شیاف و تنقیه

نرم کننده های مدفوع اگرچه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند اما از نظر بالینی محدود هستند. شیاف ممکن است در بیماران مبتلا به مدفوع مسدود شده برای کمک به تخلیه مقعدی استفاده شود.

به همین ترتیب، از تنقیه در این گروه جمعیتی برای جلوگیری از تجمیع مدفوع استفاده می شود. عوارض جانبی مانند عدم تعادل الکترولیتها با تنقیه فسفات و آسیب مخاطی مقعدی با انما مایع صابونی مشاهده شده است. در صورت لزوم، تنقیه آب شیر مطمئن ترین مورد استفاده است.

گزینه های درمانی جدید در مورد درمان یبوست در سالمندان

لوبی پروستون

Lubiprostone یک اسید چرب دو حلقوی خوراکی است که کانالهای کلرید نوع 2 را بر روی سلولهای اپیتلیال روده فعال و کلرید و آب را در مجرای روده ترشح می کند. این محصول با افزایش تعداد حرکات روده در هفته و همچنین بهبود قوام مدفوع و کاهش شدت یبوست، اثربخشی قابل توجهی را در مورد درمان نشان داده است. در یکی از این مطالعات، 10٪ از شرکت کنندگان در مطالعه سالمند بوده اند.

لیناکلوتاید

Linaclotide یک آگونیست گیرنده سیکلاز گوانیل است که ترشح مایعات روده را تحریک می کند. در یک RCT چند مرکزی، 310 بیمار مبتلا به یبوست مزمن به طور تصادفی برای دریافت 4/75، 150، 300 و 600 میکروگرم لیناکلوتاید خوراکی به صورت روزانه، به مدت 4 هفته مورد آزمایش قرار گرفتند. این ارزیابی، افزایش قابل توجهی را در میزان حرکات هفتگی خود به خود روده (SBMs) نشان داد.

Linaclotide همچنین در بهبود مواردی مانند قوام مدفوع، فشار، ناراحتی شکمی و نفخ اثرات مثبتی را از خود نشان داد. اسهال شایعترین عارضه جانبی آن بود.

کلشی سین

کلشی سین یک ماده آلکالوئیدی است که معمولاً برای درمان نقرس استفاده می شود، یک ماده ضد التهابی که مانع جمع شدن میکروتوبول در سلول های سفید خون می گردد. این ماده در صورت مصرف در دوزهای بالاتر، اسهال ایجاد می کند. مکانیسم ایجاد اسهال توسط کلشی سین ناشناخته است. گزارش شده است که کلشی سین باعث افزایش سنتز پروستاگلاندین، ​​ترشح روده و تحرک دستگاه گوارش می گردد. همچنین باعث کاهش جذب آب و الکترولیت در روده و افزایش ترشح از طریق فعالیت AMP حلقوی می شود.

آلویموپان و متیل نالترکسون

اخیراً alvimopan و متیل نالترکسون برای درمان یبوست ناشی از مواد افیونی معرفی شده اند. هر دو عامل آنتاگونیست گیرنده μ-مخدر محیطی عمل می کنند که از سد خون مغز عبور نمی کنند. در نتیجه، این عوامل این مزیت را دارند که اثرات ضد درد مواد افیونی را مهار نمی کنند.