آشنایی با دلایل و علائم افسردگی در سالمندان
تغییرات ناخوشایندی که بسیاری از سالمندان با آن مواجه می‌شوند نظیر فوت همسر، مشکلات جسمی و … می‌تواند از علل بروز افسردگی بالاخص در افرادی باشد که حمایت‌های لازم روحی و فیزیکی را دریافت نمی‌دارند.
با این وجود، افسردگی جزئی از روند طبیعی پیری نیست و در واقع بسیاری از سالمندان به‌رغم چالش‌های گذران عمر، از زندگی خود خرسندند.
افسردگی نه تنها موجب می‌شود، افراد آن طور که باید از زندگی لذت نبرند بلکه می‌تواند عاملی برای به خطر انداختن سلامت آنان نیز باشد. اما اگر قادر به شناسایی علائم افسردگی و یافتن راه‌های مؤثر برای حمایت از این افراد باشیم، فرد افسرده می‌تواند زندگی شاد و شیرینی را تجربه کند.
تنزل و افتادگی بسیار دشوار است، حال چه فقدان استقلال فردی، حرکتی و سلامتی و یا از دست دادن عزیزی باشد که به او علاقه‌مندیم. احساس ناراحتی و غم در این شرایط امری است طبیعی حتی اگر هفته‌ها و ماه‌ها ادامه داشته باشد، با این وجود ازدستدادن امید و انگیزه، روندی طبیعی نبوده و مطمئنا موجبات افسردگی را پدید خواهد آورد.
اگرچه افسردگی در بین سالمندان امری معمول است تنها درصد کمی از این قشر از حمایت‌های لازم برخوردارند. دلایل بسیاری برای نادیده‌گرفتن این افراد وجود دارد. برخی تصور می‌کنند افسردگی جزئی از روند پیری و پیامد ازکارافتادگی‌است. سالمندان اغلب در انزوا به سر می‌برند و کسی متوجه اندوه و دلتنگی آنان نمی‌شود.
بسیاری از پزشکان تنها به درمان بیماری جسمی آنان پرداخته و افسردگی آنان را نادیده می‌گیرند و البته بسیاری از افراد مسن نیز از صحبت درباره احساسات خود اباء دارند. بی‌توجهی و نادیده گرفتن هشدارها می‌تواند نتایج مخربی دربرداشته باشد. بنابراین شناخت این علائم و جست‌وجوی راه‌هایی برای حمایت از سالخوردگان بسیار بااهمیت است.
دلایل افسردگی در سالمندان
1- انزوا و تنهایی: به‌دلیل کاهش روابط اجتماعی و مشکلات جسمی
2- ازدستدادن انگیزه و هدف: احساس بی‌هویتی و بی‌هدفی به‌دلیل بازنشستگی و یا محدودیت‌های فیزیکی در انجام فعالیت‌ها
3- مشکلات جسمی: بیماری و ناتوانی، دردهای مزمن و شدید و سابقه جراحی
4- تجویز دارو: بسیاری از نسخه‌های دارویی محرک و یا تشدید‌کننده افسردگی‌اند
5- ترس و اضطراب: وحشت از مرگ و نگرانی به خاطر مشکلات مالی و یا جسمی
علائم و نشانه‌های افسردگی سالمندان
1- دلتنگی
2- خستگی
3- کاهش وزن و اشتها
4- اختلال در خواب
5- احساس بی‌ارزشی و سربار بودن
6- تصور مدام مرگ
7- کاهش و یا عدم‌علاقه به سرگرمی‌ها و تفریحات پیشین
8-گوشه‌گیری و کناره‌گیری از اجتماع
افسردگی، خالی از اندوه و دلتنگی
همیشه تصورات ما از افراد افسرده درست نیست. بسیاری از آنان احساس ناراحتی نمی‌کنند و در عوض از کمبود انرژی و یا مشکلات جسمی شکایت دارند. در واقع مشکلات جسمی نظیر دردهای آرتروز و سردرد که مدام تشدید می‌شود، نشانه افسردگی در سالمندان است که در اینجا ما به برخی از علائم این قشر از افراد اشاره می‌کنیم:
1- دردهای بی‌دلیل و ناگهانی
2- ناامیدی و درماندگی
3- ضعف حافظه
4- رنجش و تحریک پذیری
5- بی توجهی به غذا‌خوردن، عدم‌استفاده از داروها
6- بی توجهی به بهداشت شخصی
حمایت از سالمندان افسرده
افسردگی باعث تداخل در توانایی افراد برای کمک به روند درمان و به‌دست‌آوردن انرژی از دست رفته، می‌شود. سالمندان افسرده به مرور زمان مشکلات عدیده‌تری را تجربه خواهند کرد و اگر حاضر به قبول بیماری خود نبوده و یا به سبب خجالت و غرور از کمک طلبیدن اباء داشته باشند، شرایط پیچیده‌تر خواهد شد در نتیجه از‌میان‌برداشتن چنین موانعی ما را در بهبود هر چه بیشتر این افراد یاری خواهد داد.
اگر از سالمندی مراقبت می‌کنید که دچار افسردگی است می‌توانید حمایت عاطفی خود را به او اظهار کنید و به سخنانش با صبر و حوصله گوش فرا دهید. او را به خاطر احساساتش سرزنش نکنید و به واقعیت‌هایی اشاره کنید که در او ایجاد امید می‌کند. همچنین می‌توانید در تشخیص به موقع و تسریع روند درمانی او نظارت داشته باشید. او را نزد پزشک آگاه و باتجربه برده و در طول دوره درمان او را همراهی کنید.
راه‌های دیگری نیز برای کمک به عزیزان سالمندتان وجود دارد که در اینجا چندی را ذکر خواهیم کرد:
1- به او پیشنهاد قدم زدن بدهید: هنگامی‌که ذهن و بدن فرد فعال است افسردگی کاهش می‌یابد. به او فعالیت‌هایی را پیشنهاد دهید که او از انجام آن لذت ببرد. قدم‌‌زدن، فعالیت‌های هنری، دیدن فیلم و یا رفتن به موزه و هر‌آنچه باعث فعال نگه داشتن ذهن و جسم او شود مؤثر خواهد بود.
2- برنامه منظم روزانه داشته باشید: بیرون رفتن گروهی، ملاقات با دوستان و آشنایان، رفتن به اجتماعات و گروه‌های همسالان می‌تواند او را در مقابله با تنهایی و انزوا یاری دهد. اگر او در مقابل برنامه‌های شما مقاومت کرد با ملایمت برخورد کرده و او را به بودن با جمع ترغیب کنید.
3-وعده‌های غذایی سالم مصرف کنید: یک رژیم غذایی ناسالم باعث تشدید افسردگی می‌شود. بنابراین سعی کنید رژیم غذایی او مملو از سبزیجات، میوه، حبوبات و پروتئین کافی باشد.
4- فرد را ترغیب به تکمیل دوره درمان خود کنید: افسردگی به سرعت و به‌دنبال ناقص گذاشتن دوره درمان بازمی‌گردد.
5-وعده‌های دارویی تجویز‌شده را به او یاد آوری کنید.
کمک به‌خود برای درمان افسردگی
اگر افسرده هستید احتمالا حوصله انجام هیچ فعالیت و یا دیدن کسی را ندارید اما به خاطر داشته باشید انزوا و گوشه‌گیری تنها باعث تشدید علائم خواهد شد. هرچه از نظر فیزیکی و ذهنی و اجتماعی فعال‌تر باشید، مطمئنا احساس بهتری خواهید داشت. در اینجا به چندی از روش‌های مقابله و جلوگیری از افسردگی اشاره می‌کنیم:
1- از خانه بیرون بیایید: به پارک بروید، به آرایشگاه رفته و دستی به سر و گوش خود بکشید و ناهار را با دوستانتان میل کنید.
2- با دیگران در ارتباط باشید: زمان‌هایی را که تنها هستید کاهش دهید، اگر قادر به حرکت نیستید از کسانی که دوستشان دارید دعوت کنید تا به دیدنتان بیایند و یا با تلفن با آنها در تماس باشید.
3- داوطلب کمک به دیگران شوید: کمک به دیگران یکی از بهترین راه‌های به‌دست‌آوردن ارزش و احترام است.
4- می‌توانید مشغول به یادگیری مهارتی جدید شوید: به‌دنبال فعالیت‌هایی بروید که همیشه آرزوی انجام آن را داشته و قادر باشد خلاقیت شما را شکوفا سازد.
5- بخندید: خنده بر هر درد بی‌درمان دواست. خواندن و گوش‌کردن به مطالب طنزآمیز می‌تواند روحیه شما را تقویت کند.
6- ورزش کنید: اگر بیمار و ناتوان هستید راه‌های بسیاری وجود دارد تا قدرت بدنی خود را بالا ببرید حتی روی صندلی و ویلچر.
داروهای تحریک‌کننده افسردگی
تمام داروها اثرات جانبی دارند اما برخی از این داروها موجب بروز علائم افسردگی و یا تشدید آن می‌شوند. فعل و انفعالات شیمیایی و یا استفاده نامنظم از نسخه دارویی تجویز شده نیز عاملی‌برای بروز افسردگی است و این خطر برای سالمندان که احتمالا از چندین نسخه دارویی متفاوت استفاده می‌کنند، بیشتر است.
داروهایی که ممکن است باعث تحریک افسردگی شوند عبارتند از:
1- داروهـــای استروئیــدی و هورمونی
2- داروهای بیماران مبتلا به آرتروز
3- داروهای پایین آورنده فشار خون
4- داروهای تجویزی بیماران قلبی
5- داروهای بیماران مبتلا به سرطان
6- مسکن‌ها
شما می‌توانید لیستی از تمام داروهای مصرفی را تهیه و به پزشک معالج او نشان دهید. در این مواقع پزشک به شما خواهد گفت که داروها باعث ایجاد علائم افسردگی خواهند شد یا نه.